Deze Latijnse tekst “Nomen Nescimus” betekent “we weten de naam niet”.
Als je in het Hof van Coevorden de trap oploopt naar de grote theaterzaal staat er bovenaan op de hoek aan de rechterzijde een kunstwerk in de vorm van een jurk zonder hoofd. Dit kunstwerk is vervaardigd door Marieke Geerlings en stelt de onbekende vrouw voor die in de geschiedenis van het kasteel Coevorden een niet onbelangrijk rol heeft gespeeld. Maar wie was zij dan?
Een uitstapje naar de bisschoppelijke tijd
De bisschoppen van Utrecht hadden eeuwenlang het landsheerlijke gezag over Drenthe. Adolf van Heeckeren, genaamd van Rechteren, heeft van het kasteleinschap van Coevorden niet veel plezier gehad. Hij moest voortdurend strijd voeren tegen Roelof van Munster uit het huis Ruinen. Deze wist zich enige malen, dan met geweld, dan met list, van Coevorden meester te maken. De bisschop van Utrecht had Adolf van Rechteren in 1505 uit zijn ambt ontslagen en zonder vooroverleg met de steden Kampen, Deventer en Zwolle, Roelof van Munster benoemd tot kastelein en drost. Er kwam zwaar protest van de steden en van de vrienden van Adolf van Rechteren. Het gaf niets. De drost was de ambtelijk bestuurder van Drenthe.
Roelof van Munster
Roelof van Munster stond niet bekend als een iemand die zijn zaakjes eerlijk tot stand bracht. Zo had hij net als de andere Coevorder kasteelheren een eigen leger waarmee hij rooftochten door Salland ondernam. Ook bediende hij de bisschop met meer penningen dan de bedoeling was maar streek toch de meeste penningen zelf op. Deze eerzuchtige, eigenzinnige en achterbakse drost trok steeds meer macht naar zich toe. Zo kocht hij in 1509 en 1510 bij Meppel landerijen tussen de A en de Reest en bouwde zonder overleg en toestemming van de bisschop in 1509 op een hoogte het versterkte kasteel de Kinkhorst. De werkzaamheden gingen daarbij dag en nacht door. Daarmee kreeg hij de controle over de toegangswegen die Noord-Zuid en naar Friesland liepen. Zijn bedoeling was om daardoor zelf de macht in Drenthe te krijgen en te behouden maar ook om tol te heffen en om zichzelf verder te kunnen verrijken.
Dit lieten de steden Zwolle, Deventer en Kampen niet op zich zitten. Na herhaaldelijk geklaag van de Overijsselse steden, die ook hun eigen financiële belangen hadden, greep bisschop Frederik van Baden in en veroverde hij in 1512 met hun hulp kasteel de Kinkhorst en liet het daarna onmiddellijk verwoesten. Roelof van Munster trok zich met 50 landsknechten daarbij terug op zijn kasteel in Coevorden. Hij versterkte de stad Coevorden en roofde van hier uit verder.
De bisschop grijpt in
Door de voortdurende klachten over deze roofridder en kastelein verzamelde de bisschop van Utrecht, met hulp van eerder genoemde steden, een leger en sloeg op 12 oktober 1512 het beleg om Coevorden. Roelof bedong vrije aftocht met zijn leger en zo trok hij met zijn leger in vol ornaat en vele bezittingen de stad uit. Ook vertrok hij niet alvorens hij in de gracht rond dit slot een noodbrug net onder de waterlijn gereed had gemaakt. Adolf van Rechteren werd door de bisschop weer benoemd als drost.
Roelof van Munster slaagde er later toch weer in om bij verrassing binnen het kasteel te komen. Het werd verdedigd door Reinier van Coevorden, die werd doodgeslagen. Dit werd het begin van een complete oorlog in Drenthe en Overijssel, waarbij Roelof van Munster grotere aantallen volk op de been bracht, het stadje Goor innam, overal plunderde en brand stichtte. Hij werd hierin gesteund door Graaf Edzard van Oost-Friesland alias van Emden.
De bisschop besloeg met succes opnieuw het beleg om Coevorden waardoor de stad weer in zijn bezit kwam. Maar dat gold niet voor het kasteel! Roelof verdedigde het zo hardnekkig, dat de bisschop voorlopig van verdere aanvallen afzag en zich beperkte tot een wat rustige belegering. In een onbewaakt ogenblik zag Roelof van Munster kans om met de hele bezetting het kasteel via een tunnel en de noodbrug in de gracht stiekem te ontsnappen naar Emlichheim.
De Kasteelvrouwe
Alleen de kasteelvrouwe, Bawina van Heemstra, zijn echtgenote, bleef achter. Zij had de opdracht om de vuren in het kasteel brandende te houden en geluiden te produceren zodat de bisschop, misleid door de opstijgende rook dacht dat de bezetting nog volledig aanwezig was. Dit hield zij twee dagen vol en toen daarna de aanval weer werd geopend ontmoetten en veroverden de soldaten van de bisschop, tot hun grote verbazing, alleen de achtergebleven dappere vrouwe, Bawina van Heemstra.
Roelof van Munster heeft in mei 1513 nog één keer een poging ondernomen om alsnog de stad en kasteel Coevorden te veroveren, maar het kasteel leverde hem te veel moeilijkheden. Graaf van Bentheim bracht een verzoening tot stand waarbij Roelof uiteindelijk, weliswaar beroofd van zijn waardigheden en bezittingen, kon vertrekken als vrij man. Zo was de stad Coevorden, stad van strijd, gelijk een kaatsbal die steeds in andere handen komt van allerlei machthebbers door de eeuwen heen.
Die vrouw heeft geen gezicht!
Historici hebben een verschillende kijk op wie nou die vrouw was, die op het kasteel was achtergelaten. Sommigen beweren dat het de vrouw van Roelof van Munster was, Bawina van Heemstra, anderen beweren dat het de onbekende vrouw van één van de landsknechten was. We weten het nog steeds niet zeker en er is ook geen beeld van haar uiterlijk. Vandaar ook dat het beeld Nomen Nescimus nog geen gezicht heeft.
Over dit kunstwerk
Het beeld is van de hand van kunstenares Marieke Geerlings en is gemaakt ter ere van de herdenking van de 600 jaar stadsrechten-viering. In dat kader van die 600 jaar stadsrechten Coevorden werd een oproep gedaan om de historie van Coevorden weer tot leven te wekken voor de inwoners en bezoekers van Coevorden. Het beeld Nomen Nescimus verwijst naar de geschiedenis van het Kasteel in Coevorden.
Het werk is een verbeelding van de onbekende mysterieuze vrouw die alleen achterbleef in het Kasteel toen Roelof van Munster en zijn gevolg het in 1512 gedwongen en heimelijk moesten verlaten. Zij liet de vuren in de haarden constant branden en in het kasteel en maakte lawaai. Daardoor dacht de belegeraar dat de vijand nog steeds op het kasteel aanwezig was. Maar Roelof van Munster en zijn gevolg hadden intussen allang de benen genomen via een tunnel en boomstammen die net onder het wateroppervlak waren aangebracht.
Deze bijzondere vrouw is iemand om als stad trots op te zijn. De kunstenares heeft dit verhaal verbeeld door middel van een jurk waarop verschillende voorstellingen zijn afgebeeld. Die verwijzen naar sporen en verhalen die vroegere kasteelbewoners hebben achtergelaten. Het beeld is in het nieuwe gemeentehuis, het Hof van Coevorden geplaatst. Het beeld heeft geen hoofd omdat de naam van de vrouw die het moet voorstellen niet meer in archieven te achterhalen is. Tijdens de nieuwjaarsreceptie op 5 januari 2008 werd door wethouder Roeles in Coevorden het beeld “Nomen Nescimus” onthuld.
Marieke Geerlings vertelt over het vervaardigen van het beeld
Omdat er veel rechte hoeken in de jurk zaten, heb ik veel gebruikt gemaakt van een geodriehoek. Voor de reliëfs heb ik veel foto’s van mezelf gemaakt met de zelfontspanner. Als houthakker, boer, tamboer etcetera. Dan had ik houvast voor het boetseren. Voor de kleding uit die tijd heb ik kostuumboeken geraadpleegd, voor de wapenuitrusting het legermuseum en voor de kleding van bisschoppen, het Catarijnenconvent.
Aan beide zijkanten staan delen van de geschiedenis van Coevorden uitgebeeld, te weten: De slag bij Ane, de tocht van Meindert van der Thijnen naar Groningen en de ondertekening van de stadsrechten.
Afmeting van het beeld: Hoogte x Lengte x Breedte: 148 x 60 x 60 cm.
Materiaal: Keramiek.
Bronnen
Gemeentearchief Coevorden
De Nieuwe Drentse Volksalmanak 1850
Gerrit Kleis
Picardtreeks nr. 6
Marieke Geerlings
RTV Drenthe
H.D. Minderhoud