Uit het gemeentearchief
Door de ontdekking van een vroeg-middeleeuws grafveld eind februari 1952 was Zweeloo even in rep en roer. Tijdens zandwinningswerkzaamheden werd een vroeg middeleeuws grafveld gevonden. Het werd tegen het eind van de Romeinse keizertijd of aan het begin Volksverhuizingtijd gebruikt, van de late vierde of vroege vijfde eeuw tot in de negende eeuw. Het was een zogenaamde “rijengrafveld”. De mensen werden, net als tegenwoordig, naast elkaar in rijen begraven. Het kerkhof lag iets buiten het dorp, aan de zuidzijde van de straat die van Zweeloo naar Noord-Sleen liep. Het opgravingsterrein lag schuin tegenover de kleine Nederlands Hervormde kerk, aan de andere kant van de straat.
110 graven
Het is niet duidelijk hoe groot de vroeg-historische begraafplaats eigenlijk was. Een niet onbelangrijk gedeelte was waarschijnlijk kort daarvoor door een zandafgraving verstoord. In totaal zijn er bijna 110 graven opgegraven, waarvan 75% west-oost gerichte graven waren. Uit de bijgiften of de bewaard gebleven skeletresten was namelijk te zien dat de doden met het hoofd naar het westen begraven waren. De overige graven waren meer zuid-noord gericht. In ongeveer de helft van de graven werden verkleuringen vastgesteld die erop wezen dat de mensen in een houten kist begraven waren. Naast deze graven kwamen ook nog een klein aantal brandgraven voor. De meeste van deze 10 tot 15 graven bleken grafkuilen te zijn. Bijzettingen van urnen werden maar in één of twee van deze “graven” waargenomen.
Een heel bijzonder graf
Van die 110 graven was er een heel bijzonder. In het graf lagen de stoffelijke resten van een vroegmiddeleeuwse dame, gekleed in inlandse kleding en met sieraden uit het buitenland. Het geheel werd ingekist en overgebracht naar een laboratorium. Bij het verder uitgraven van het graf werden verschillende bijzondere sieraden gevonden, waaronder bronzen spelden, een ketting van glazen kralen en een snoer van barnstenen kralen. Verder een zilveren ringetje, een eveneens zilveren toiletgarnituur en een bronzen sierspeld in de vorm van een vlinder. Daarnaast werden grote barnstenen en glazen kralen gevonden, bronzen ringen, armbanden en sleutels. Verder wees de kleding uit dat het ging om een dame van hoge welstand, ze werd daarom de Prinses van Zweeloo genoemd.
Paardengraven
Bij het opgraven kwamen ook nog zes noord-zuid gerichte paardengraven tevoorschijn. De paardengraven waren in een rechte lijn op het graf van de prinses gegraven. We denken dat deze graven uit dezelfde periode als het graf van de prinses stammen. Misschien werden de paarden (haar paarden?) als offer meegegeven. Een van de paarden had bijna zeker een wapenuitrusting bij zich, dit blijkt uit de vondst van schildfragmenten. Opvallend was dat 5 paarden op hun zij begraven waren maar dat één paard rechtop gestaan heeft tijdens de begrafenis. Het is niet duidelijk welk ritueel of wat de bedoeling hiervan was. De paardengraven onderstrepen wel het vorstelijk “karakter” van de prinses. Alleen een belangrijk persoon kon zo begraven worden. Verder was de inhoud (uitrusting) van de graven naar verhouding erg schraal. In veel graven was helemaal niets te vinden of alleen erg armzalige bijgiften.