Door Theo Thijssen, mede-initiatiefnemer voor aardgaswinning in Coevorden
Wat de Gasfabriek betreft komt de familie Thijssen rond 1900 in beeld. Het bedrijf bestaat dan al ongeveer 40 jaar en is in die jaren blijkbaar niet echt succesvol geweest. Eigenaren volgen elkaar met grote regelmaat op de productie ligt af en toe stil. In 1902 wordt het bedrijf publiek geveild. Vos en Thijssen kopen het samen en renoveren het. Het nieuwe ovens worden gebouwd, een zuiveringsinstallatie wordt geplaatst en alle gaslantaarns worden vernieuwd. De samenwerking tussen beiden duurt echter niet lang. Mijn grootvader ontdekt dat Vos financiële onregelmatigheden pleegt. Ze spreken af er het zwijgen toe te doen, maar Vos moet vertrekken. De zaak wordt financieel afgewikkeld en vanaf dat moment is Thijssen enig eigenaar.
Strijd
Na enkele jaren van relatieve rust breekt een periode van ruzies met de gemeente aan. Eerst in 1911, vervolgens 1914 en in 1916 begint een strijd die tot na de eerste wereldoorlog duurt. Inzet van het conflict is de gasprijs, die op basis van de concessie door gemeente wordt vastgesteld. Als gevolg van de oorlog zijn de kolenprijzen fors gestegen. Toch moest de prijs van 8 cent, die in 1903 was afgesproken, gehandhaafd blijven. Gemeente wilde aan een verhoging niet meewerken en dat betekende dat de Gasfabriek absoluut niet meer rendabel kon produceren. Thijssen weigert daarop gas te leveren aan de Eendrachtstraat, een gebied dat buiten de oude stadsgrachten lag en waar op grond van de concessie geen leveringsplicht was. De Gasfabriek pompt bij de Bentheimerbrug de leiding vol met water om de gastoevoer af te sluiten. De gemeente pompt ze weer leeg en dat herhaalde zich zo een aantal keer. De gemoederen lopen hoog op en in de raad trekt SDAP-raadslid Klouwe (De Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) fel van leer tegen Thijssen. Hij roept burgers min of meer op tot protest. In optocht en met spandoeken gaat het richting kantoor aan de Bentheimerstraat. Het ontaardt en ruiten worden ingegooid. De gasvoorziening wordt wel weer hersteld, maar prijskwestie is nog steeds niet opgelost. Pas na tussenkomst van het Rijkskolenbureau wordt afgesproken dat onafhankelijke deskundigen zullen bepalen wat een redelijke gasprijs moet zijn en partijen spreken af bij de uitkomst neer te leggen. Uitkomst: 19 cent per kuub is een redelijke prijs. De gemeente blijkt een slecht verliezer en houdt zich niet aan de afspraak. De prijs wordt bepaald tot 15 cent. In 1920 is het gevecht definitief voorbij als de gasprijs aan de kolenprijs wordt gekoppeld.
Johan Thijssen
1920 komt Johan Thijssen, Mijn vader, in het bedrijf. Iemand die blijkbaar al vroeg interesse toonde voor het bedrijf, want als 13-jarige leerling van de kostschool te Oudenbosch tekende hij in de fysica les de Gasfabriek op het bord en kon hij de werking ervan uitgebreid uitleggen. Als eerste zette hij het gasleidingnet van Coevorden op tekening en terwijl in heel Nederland geen kolen meer te krijgen waren en de gasproductie overal stil ligt lukt het hem Coevorden tijdens de oorlogsjaren van gas te blijven voorzien. Uit een combinatie van turf en olie wist hij een goed bruikbaar gas te produceren. Na de tweede wereldoorlog zorgt hij, zoals bekend, voor een werkelijke primeur. In het gas dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij NAM in de omgeving van Coevorden aanboort en als afvalproduct beschouwt ziet hij juist grote mogelijkheden. “Je hoeft niet meer te produceren, het is schoon, de hoge druk biedt goede transportmogelijkheden en door de relatief grote hoeveelheid is er geen capaciteitsprobleem”, zo redeneerde hij. Na enkele jaren van experimenteren, in samenwerking met het gasinstituut, lukt het toestellen geschikt te maken voor aardgas. Bij verbruikers worden aardgaskomforen geplaatst en op 4 september 1951 draait burgemeester Feith de kraan open en vermengt aardgas zich met het resterende steenkoolgas. De verbruikers steken de komforen aan en weten dat wanneer de vlam verkleurt naar helder blauw er puur aardgas wordt geleverd.
Ontploffing
In 1956 wordt een rampjaar, want in tegenstelling tot hetgeen gegarandeerd was blijkt het gas zwavel te bevatten waardoor gastoestellen verstopten. Om dit probleem op te lossen wordt door de firma Ybing een zuiveringstoren van 16 meter hoog op het bedrijfsterrein geplaatst. De heren technici melden dat het apparaat bedrijfsklaar is en stellen het op vrijdagavond in werking. Op zondagmorgen vliegt de Gasfabriek in de lucht. Door een constructiefout stroomde gas de gebouwen in en een waakvlam deed de rest. Geen muur stond meer overeind en in de weide omgeving waren ruiten gesneuveld en deuren opengesprongen. Persoonlijke ongelukken waren er gelukkig niet. Door adequaat ingrijpen en hulp van gasbedrijf Hoogeveen kwam de gasvoorziening binnen enkele uren weer op gang. Begin zestiger jaren worden alle gastoestellen in Nederland op het aardgasveld van Slochteren aangesloten. Afgesproken wordt dat voor alle gastoestellen een uniforme verbruiksdruk zal gelden. Voor Coevorden betekende dat opnieuw ombouw van alle toestellen en de nodige aanpassingen aan het leidingnet. Dit vroeg hoge investeringen terwijl de concessie nog maar een looptijd van 10 jaar had. Reden genoeg om in 1963 tussentijds concessieverlenging aan te vragen bij de gemeente. Dat wordt een hele kwestie. Enerzijds omdat de onderhandelingen 3 jaar gaan duren en anderzijds omdat de toenmalige burgemeester en KVP-wethouder (Katholieke Volks Partij) het bedrijf in diskrediet probeerden te brengen. Van hun adviseurs hadden ze begrepen dat de Gasfabriek in een abominabele conditie verkeerde. Het buizennet was in zeer slechte staat en oud. Een iets hogere druk kon het amper verdragen en voor de rest werd de hele zaak met huisdrukregelaartjes gaande gehouden. Mijn vader was natuurlijk des duivels.
Onafhankelijke deskundigen gaan rapporten opstellen. Conclusie: Nimmer zijn wij een bedrijf tegengekomen met zo’n uitzonderlijk goed en jong leidingnet als dat van Coevorden. De gemiddelde leeftijd is op dat moment 8,9 jaar en het aantal lekken per kilometer 2,7, terwijl dat bij andere bedrijven tussen 8 en 18 per kilometer is. De rapporten spreken duidelijke taal en de burgemeester feliciteert Coevorden dan ook met zo’n uitzonderlijk goed bedrijf. Hij stemt ermee in dat mijn vader en een raadslid, correspondent van courant, samen bepalen hoe één en ander in de courant rechtgezet zal worden. In 1966 wordt de concessie verlengd tot 1996.
Theo Thijssen
Een jaar later, 1967, kom ik zelf in het bedrijf, na eerder een paar jaar stage gelopen te hebben bij de gasbedrijven NV IGMO en Steenwijk. Gas is zeer concurrerend met olie en het is dan ook niet verwonderlijk dat massaal overgeschakeld wordt op aardgas zowel particulier als industrieel. Buitengebieden worden ontsloten en vele kilometers leiding moeten worden aangelegd. De beoogde ombouw van toestellen vindt ook plaats. Het is een drukke en interessante periode, waarin de gasafname jaarlijks flink toeneemt, mede door stads- en industriële uitbreiding. De onderlinge sfeer binnen het bedrijf was prima en is dat ook altijd gebleven. Een club goed gemotiveerde mensen zorgde ervoor dat alles perfect liep en de zaak technisch op hoog niveau bleef, zodat de veiligheid gegarandeerd was. De samenwerking met gemeentewerken is uitstekend. Veel werkzaamheden worden in overleg gezamenlijk uitgevoerd. In 1976 opent de gemeente op haar initiatief onderhandelingen om het bedrijf over te nemen, maar ziet daar in 1980 vanaf als blijkt dat het financieel niet haalbaar is. In datzelfde jaar meldt Hoogeveen zich als kandidaat koper. De gemeente maakt bezwaar en Hoogeveen trekt zich terug. Toch zal het bedrijf verkoop niet kunnen ontgaan als gevolg van de reorganisatie van de energiesector in Nederland. Ik besef dat 1996, de expiratiedatum van de concessie finaal zal zijn. Een nieuwe concessie zit er absoluut niet meer in. In 1987 worden met de NV IGMO (Rendo) serieuze onderhandelingen gevoerd en per 1 januari 1988 wordt het aandelenpakket overgedragen en komt er een eind aan een 86-jarige gasperiode Thijssen.