De vrouw op het platteland

door Annie Boesjes-van Dalen

Eerbiedwaardige slotvoogd, heren assessoren, dames en heren, ofwel, volk van Coevern, of woar as ij ok moar vot meugt kommen. Het dut mij deugd dat ik as boerin en as vrouw van en op en oet het Platteland van Drenthe een enkel woord tot jö mag zeggen.
I speak English a little but I Speak Dutch very well and I speak Drents more better. Vandoar dat ik met uw assesor en mien vriend Huub Minderhoud, tot het idee bin kommen dat ik mien bijdrage an dizze zitting in het Drents zal presenteren. En as zuk het feit veurdeut, dat er under jö bint die sommige woorden niet verstoat, dan bin ik nao ofloop geern bereid doaover tekst en oetleg te geven.

De Vrouw op het platteland

Ik zul kunnen volstaon, met mij hier breitoet te etaleren en te zeggen tot dit eerbiedwaordige gezelschap “hier hej der iene, een vrouw van het platteland, kiek mar ies goed toe “.
Mar dan loop ik de kans daj almaol even an mij wilt ruuk’n of het wal echt landelijk is en ik wiet ok, dat ik te weinig blozend meer bin, um bijvoorbeeld de slotvoogd nog te kunnen bekoren en met minder nim ik gien genuug’n ….. vandaor dat ik dit dus niet doe !
Nee ik stel gewoon de vraoge….. Wel en wat is die vrouw van het Platteland?

• hoe is ze worden wat ze is?
• wat bint de invloeden west waordeur ze is zoas ze is?”
• wat veur weerstanden is ze tegenkommen in heur ontwikkeling?
• wat waar’n en bint heur veerdigheden, heur kwaliteiten?
• wat heur tekörtkommingen en waordeur wordt ze remt in heur doen en laoten
• waordeur kan zie stimuleert worden
• en wat hef ze nog te willen en te wensen
  

Terugge in de tied

Um dat an de weet te kommen moet wij even terugge in de tied. Ik heb mij ofvraogt wat de vrouwen oet mien umgeving, toen ik nog een klein wichien was veur invloed had hebt op mien opvoeding en dus ok op mien latere leven. Wat veur leerpunten ik daor as kind van metneum’n heb. In de eerste plaos was daor mien mamme die ik zag as een hardwarkende vrouw, overal in en deur op de boerderij an de Oosteerhesselerbrugge een boerderij annex café. Zie was nooit vot, altied an’wark, zie zung der vaak bij waoraj oet leer’n kunt dat warken niet vervelend huuf te wezen! Zie kun lustern naor je verhalen, veegde met heur grote schoet je traonen of aj verdrietig waren en gaf je een flierus an de oor’n aj Frits tegen de veearts zeed’n of aj bij het gezamelijke doschern en de maoltied er nao de opmarking mukk’n dat Jans de botter zo dik op de stoet dee! Wat angaf dat wij niet zo dik muggen smeren mar dat ij dat niet kunnen zeggen waor alleman bijzat. Mien mamme was een vrouw met veul mensenkennis zie kun bedoelingen achter ’t ien of ’t aander altied glashelder analiseren, zo huufden wij nooit met smoesies an te kommen want dat haar ze direct deur.
Leerpunt: laot smoesies mar achterwege en kom der recht veur oet ….. daor bereik ij meer met!

Ootien of opoe

Dan was daor opoe…….ja ij heurt het goed, gien ootien… want opoe kwam van oorsprong van Zwartsluus en daor hebt ze weer een aander dialect dan hier in Zuid-Oost Drenthe. Opoe druug ok gien undermus mar een kneepies musse. Ie zat altied in de zaal van het café bij de grote salemander kachel en vertelde heur verhalen. Over vrôgger toen zij nog een jonk maachien was en as kindermeisien diende bij Dr. Abraham Kuyper, in Amsterdam. Moei naogaon, toen in die dagen hielmaol in Amsterdam zo rond 1870 tot an 1880, een vrouw van ’t Platteland.
Invloeden daorvan waar’n markbaar in oez’ gezin. Verder waar’n er nog twie ongetrouwde zusters van mien vader die saam’n het café runden. Zie waar’n zelfstandig underneemsters gungen heur iegen gang. Tegenwoordig gef men daor hoog van op, mar dat was toen hiel gewoon. Ij muzz’n toch an de kost komm’n, oetkeerings waar’n der niet het was gewoon anpakken en anders muzz’n ij op een holtien bieten. As ij op een holtien bieten. As ij wollen kuj hieroet leren daj niet persé een man neudig hadden um an de kost te kommen. Want al kwamen der genog kerels in dat café zie keuzen der veur um heur iegen bonen te doppen…twie vrouwen van het platteland.

Schippersvrouwen

De schippersvrouwen hebt ok altied groete indruk op mij maakt. As kind zag ik grote verschillen, d’iene schippersvrouw haar een grote roef met een stuurhut der op en de aander mus zuk redden in een hiel klein veuronder. Die van dat kleine veuronder leup vaak de hiele dag in het zeel veur het schip en de aander’n deden dat met een peerd en een scheepsjager. Buurvrouw Wessels was daor nauw bij betrökken want zie was namelijk brugwachter, zie was weduwe en woonde met heur ongetrouwde dochter in het aole tolhoes. De dochter was neijster en de aole vrouw dreijde de brugge met de haand. Zie was altied bezig met zwaore ijzeren plaat’n um die brugge in balans te kriegen anders dreijde dat ding te zwaor. ’s Morgens vrog en ’s avonds laat meug’n de schipper niet meer varen, as ze dat toch wollen dan muzzen ze tol betalen. Aole vrouw Wessels haar daor veur een aole klomp an een stok die stak ze dan de schipper of zien vrouw toe en wee degene die het waogde um der gien stuver in te doen…dan vullen der harde woorden dan zul ze zuk beklaogen bij de knaolmaatschappij nee…. Zie leut zuk niet ver…. Now ja, vul zulf mar wieder in en dan mus de dochter op de fiets der achteran um bij de volgende brugge de stuver in ontvangst te nimmen.

Juffrouw van de meester

Een vrouw van het platteland die niet met zuk luut sollen.
De juffrouw van de meester die heurt ok nog in dizze rij, zie gaf zundagschoel-les en kun mooi vertellen en wij leerden bij heur ök zukke mooie liedties dat wij ter graag veur over hadden um ok zundags nog ies weer naor Wachtum te lopen of te fietsen. Zie was ontzettend goed… wat mien mamme wal ies de verzuchting dee slaken, äj zo goed bint dan deug ij veur je zulf niet”, mar dat begreep ik toen nog niet. Al dizze vrouwen bint as een kleurig lint an mij veurbij gaon en nog wal veul meer mar dat voert te ver as ik die almaol gao nuum’n.

Normen en weerden

Al dizze vrouwen die opgruit waren volgens een bepaold patroon volgens de weerden en normen van hun umgeving. Gedachtig het spreekwoord “de vrouw en de poes die heurt in hoes” waren ze ok bijnao altied in hoes. ’s Harfs gungen ze met de manluu naor leste bieste maondag, ok wal olle wievenmarkt nuumt, en as ze nog wat jong waar’n hen’t Gaanzemarkt.
’s Winters een keer naor de comedie “Wederkerig Hulpbetoon”. Of een aovend van ’t Nut en dan was ’t wal zowat bekeek’n. Tied en gelegenheid um zuk te ontwikkelen was er niet. De jongs die gungen ’s aovends naor de landbouwcursus um te leren hoe ze met kunstmest an de gang muzzen, zo vertelde mij aole vrouw Tijink oet Erm zulf 97 jaor toen ik heur een interview ofnam. Mar de wichter die leerden alles van heur moe, slacht verwarken, stoet bakken, neijen en verstellen, koken, wassen en strieken, spinnen en breien en gao zo mar deur want zie waren vaak zulfveurziend der wuur niet veul kocht want der was weinig geld under de mensen, vaak wuur der ok ruild: spullen van oet het bedrief zoas botter en eier veur kleraosie of kruudenniers waren.

Hoesholtunderwies en boerinnenbond

Mar zo umsteerks 1920 kwam der verandering. Het platteland kun niet meer metkommen met de ontwikkelingen en het landbouwhoesholtundeerwies kwam op gang. Het waren veural de boerenwichter die daor hen gungen, de arbeiderskinder en die van de keuterboeren die muzzen direct as ze van schoel of waren oet dienen. Umdat er vaak zukke grote gezinnen waren dat er veur elk bijkans gien brood op de plank was. As gevolg van het landbouwhoesholtunderwies wuur in 1930 de bond van Boerinnen en aandere plattelandsvrouwen opricht. Het was een Drentse vrouw uit Nij-Bunen, alweer een vrouw van ’t Platteland dus, die naor Canada reisde um te kieken hoe ze daor de Country Women van de grond kreeg’n hadden.
Dizze boerrinne bond, zoas ze op het platteland nuumt wuur, hef een belangrieke bijdrage levert an de ontwikkeling van het platteland. Dat was ok de doelstelling het platteland oet heur isolement halen. Veurlichting op het terrein van voeding, hygiëne,wonen, wassen en umgaon met electrische apperaten en gao zo mar deur. Ok wuur’n der veul cursussen hollen, almaol praktiek gericht want as’t niet broekbaar was in de hoesholding dan was het ja zunde van de tied en van ’t geld. Dit was dus de Algemiene Bond waor ik het over heb, later bint ok de Christelijke en Katholieke Vrouwenbonden opricht die haarn die eerst nog even de kat oet de boom keken.

In eerste instantie bestunnen de besturen van dizze vrouwenorganisaties vaak oet vrouwen van de notabelen oet het dörp. De vrouw van de meester, de dokter, de domineesvrouw of de vrouw van de botterdirecteur plus ien of twie vrouwen van grotere boeren muuk’n vaak de dienst oet. Wat wal ies remmend kun warken op de wat minder gesitueerde vrouwen umdat ze dachten dat ze daor niet bij heurden. Want in die dagen was er nog veul standsverschil. Toen de oorlog oetbreuk is de boerinnebond stopt umdat ze niet naor de piepen van de bezetter dansen wollen. Het hiele archief deuk onder. Nao de oorlog bint die vrouwen van het Platteland met een jeep van de bevrijders het hiele land deur reist van Friesland tot an Zeeland um de zaak weer an de gang te kriegen en dat lukte wonderwel, de bonden van Plattlandsvrouwen gungen een bluiende periode tegemoet. Waorum vertel ik je dit almaol?

Invloed

Umdat ik van miening bin dat dizze ontwikkeling grote invloed hef op de huudige generatie vrouwen van het platteland.
In het begun hebt die vrouwenorganisaties de anzet geven tot de komst van consultatiebureaus en kleuterschoelen. Later waar’n ze betrökken bij streekverbetering en ruilverkaveling, de ontsluuting van het Platteland, betere wegen, beter vervoer en mechanisatie alum op het Platteland. En toen dat almaol regeld was kwam de vrouw zulf in ’t zicht. Gaondeweg wuur zie waardeert as metwarker in ’t bedrief, zie dee de boekholding, gung met hen boetenwark, was chaffeuze veur de kinder en de ollen dee de hoesholding, het arf en de gruuntetuun. Het gezinsbedrief kwam hoog in aanzien met name minister Braks, die’w naor het zuk lat anzien niet kwiet kunt raken, stak de boerinnen regelmaotig een veer in ’t gat.

Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen

Mar die boerinnen, die de naam van heur Bond inmiddels veraandert hadden in Nederlande Bond van Platteladsvrouwen umdat er ök wat aander volk op ’t plattelaand was kommen wonen, die kreeg’n van dat gepoch langezamerhand de boek vol …….. nou ja niet echt natuurlijk… mar as ze jö de hemel inpriest met woorden en zie doet er gien fanciële of belastingtechnische invulling bij, dan koop ij daor niks veur. De vrouwen kwamen in ’t geweer! Zo zelfs dat de doelstelling van heur oragnisatie bijstelt mus worden. Was het veurheen zo dat het platteland de mieste aandacht kreeg, now veur vorming en ontwikkeling van de vrouwen de eerste prioriteit. Standpuntbepaoling en belagenbeartiging daor is in de tachtiger jaoren behoefte an. De Bonden wollen ok maatschappelijke betrökkenheid van vrouwen stimuleren en daor is wat anders veur neudig as een cursus breien of haken.
Zulf was ik provinciaal veurzitter van de Nederlandse Bond en vandaoroet belandde ik as eerste vrouw in Drenthe in het hoofdbestuur van het D.L.G., het Drents Landbouw Genootschap. En de veurzitter te pas en te onpas mar roepen het Drents Landbouwgenootschap is al zo geëmancipeerd wij hebt ook al een vrouw in oes midden. Dat argerde mij stierlijk um dat ik zulf vun dat ik daor zat vanoet mien betrökkenheid bij de agrarische sector en um te proberen aandacht te vraogen veur de problemen van de agrarische vrouwen. Toen ik hum daor op ansprak gaf en volmondig toe, dat niet zo te bedoelen mar er was nogal wat weerstand in de mannen gelederen, vandaor.
Er mus dus een mentaliteitsverandering plaosvinden en daor moet wij nog steed hard an warken. Want kiek mar ies bij de coöperaties en de banken, het zit er vol met mannen en de goeien niet te nao gespreuken mar der bint er nog al wat bij, die de mond nooit lös doet. Misschien is het ’t overwegen weerd daor ies een fikse plattelandsvrouw neer te planten want die zit goed in de financiën van heur eigen bedrief. Die hef al eeuwen de sleutel van ‘t ……..
’t Valt op dat in de kerken de vrouw steeds meer vast voet krig, mar dat is dan ook vrijwilligerswerk.
De Bonden van plattelandsvrouwen herbt er de leste jaoren hard an trökken, allien al bij de Nederlandse Bond hebt wij in Drenthe zo’n 1600 kadervrouwen op een totaal van 12.000-13.000 leden, almaol vrijwilligers die, die hiele organisatie in stand holt.
10 jaor lang bin ik zulf de provincie deurtrökken met de cursus spreekvaardigheid. Want as vrouwen naor boeten treedt dan wilt ze dat ok goed doen. De plattelandsvrouw stelt in dizze tied hoge eisen an zuk zulf. Een rem um maatschappelijk met te denken en te beslissen is nog vaak dat ze veural gien fouten wil maken. En vaak denkt dat een aander het veul beter kan.

Drents dialekt

Umschakel’n van dialekt in Algemeen Beschaafd Nederlands ervaort zie ok vaak as een negatief punt. De gedachte is dat het Drents ofbreuk dut.
Vandaor dat ze drök doende bint um met de kinder Nederlands te praoten. Dat vin ik persoonlijk slim jammer, laot wij toch trots weez’n op de taol van oeze veurolders. Die bint er ja overal met kommen waor ze weez’n wollen. ’t Is goed dat oeze Drentse schrievers heur der zo drök veur maakt. Ja, dat mag ik toch wal even zeggen, per slot valt dizze gebeurtenis samen met de Drentse Boeken-tiendaagse.

Wensen

Wat is er nog te wensen ? Dat de vrouw van het Platteland lat zien en heuren wat ze weerd is in de maatschappij.
Dat zij bij het bestuurlijke en ok bij het agogische wark mar veul understeuning mag kriegen van de vrijwillege kaderschoel die vrouwenorganisaties met mekaar hebt opricht.
Dat het centrum veur ingebouwde vorming landelijk………… Utrecht met as deelnemers alle Platteladsvrouwenorganisaties de Vereniging van hoesvrouwen, het Nut en het Nivon ok in dizze neije regeerperiode het gewenste subsidiebedrag mag kriegen, mar daor zurgt de volgende spreekster vast wal veur.
Verder hoop ik dat de neije cursus die wij in de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen an ’t opzetten bint in een grote belangstelling mag verheugen.
Dizze cursus is het gevolg van het thema van het 60 jaorig bestaon van de Bond van Plattelandsvrouwen dat thema is “De vrouwenhand in het platteland” daor zul ij volgend jaor meer van heuren.
De cursus “het meeleven, meedenken en meebeslissen in je eigen stad, dörp of streek” is een stap wieder as wij altied went waren.
Veulal blief wij as vrouwen hangen op het casateren van… zeg mar de mopper-periode… mar dizze neije cursus zal an zetten tot handel’n. Ik spreek de hoop oet dat de vrouw van het platteland in de jaren ’90 méér as tot now toe heur nek zal oetsteken in de maatschappij en zulk niet van de wieze lat brengen deur kritiek of negatief gepraot. Laot ze de verantwoordelijkheid nimmen, in het besef, dat aj veur je igen daoden verantwoordelijkheid draagt en je leven inricht zoas je dat zulf wil en goeddunkt, dat dat een beheurlijke dosis iegenweerde gef…
En dat wens ik ze toe, al die vrouwen van het platteland zulf vertrouwen en een goed gevuul van iegenweerde opdat de “Vrouwenhand in het Platteland” nog anmarkeluk verstarkt mag worden.

Bondscursus

Meeleven……..meebeslissen in ……..je eigen dorp, stad of streek!
Dat is de titel van de nieuwe Bondscursus waaraan momenteel hard wordt gewerkt.
De cursus heeft tot doel vrouwen te activeren mee te doen aan maatschappelijke processen, zulks vanuit de betrokkenheid bij de eigen woon-werk situatie.
De cursus vloeit voort uit de doelstelling van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen en sluit aan bij het jubileum thema “De vrouwenhand in het Platteland”.
Door de jaren heen hebben vrouwen veel invloed gehad. Die invloed richtte zich in het verleden naar binnen naar gezin en bedrijf. Daarna is een periode gekomen waarin vrouwen zich zijn gaan oriënteren, hoe zit de maatschappij in elkaar, wat is het verschil tussen politiek en partijpolitiek, wat gebeurt er in een medezeggenschapsraad, wat is precies een ondernemingsraad enzovoort enzovoort.
En als je dat dan allemaal weet, wat dan? Dan wordt het stil in de Bond. Want voor diegene onder ons die dan nog een stapje verder wil, die mee wil beslissen, verantwoordelijkheid voor maatschappelijke zaken wil dragen, daar is tot op heden geen aanbod voor.
Daar gaan we nu wat aan doen!
In september van dit jaar kwamen +15 vrouwen uit het hele land bijeen om de cursus “Meeleven en meebeslissen ” vorm en inhoud te geven nadat in een eerder stadium daarvoor al een voorstel was gemaakt.
Wat zal de inhoud van de cursus zijn?
In grote lijnen komt het er op neer dat de cursus een aanzet zal zijn naar handelen.
Het vergroten van maatschappelijke betrokkenheid, van vrouwen.

• mede verantwoordelijk zijn voor de samenleving;
• zich zelf actief opstellen: meevoelen, meedoen, meedenken, meepraten en kritiek ontvangen van tegenstanders/andersdenkenden;
• in bijvoorbeeld ouderraden, schoolbesturen, organisaties voor dorpsbelangen, politieke partijen, educatieve beraden, sportraden, afdelingsbesturen van de Bond, standsorganisaties enzovoort enzovoort.

In de cursus zal een thema behandeld worden wat veel vrouwen aanspreekt, dat hoeft niet perse een politiek thema te zijn, het kan ook een woningstichting, vakbond of iets dergelijks zijn.
In de cursus zal aandacht zijn voor zelf oefenen met beïnvloeding van besluitvorming bijvoorbeeld een brief schrijven naar bevoegde instanties, gebruik maken van spreekrecht enzovoort.
Kortom de wegen leren bewandelen waarlangs de besluitvorming plaatsvindt en daarna tot handelen overgaan.
Als alles meezit en het financieel rond te breien is dan zal er in het voorjaar van 1990 hier en daar in den lande een proefcursus worden gegeven.
De gegevens die daar uit voortkomen, zullen mee verwerkt worden in de uiteindelijke cursusopzet. Aan de enthousiaste vrouwen op de Bond zal het niet liggen.
Ik ben ervan overtuigd dat deze cursus de vrouwenhand in het Platteland behoorlijk zal versterken.

Annie Boesjes